Kün: Edebiyat ve Kültür Araştırmaları Dergisi

Cumhuriyet’in 100. Yılında Yeni Türk Edebiyatı İncelemeleri Prof. Dr. Hülya Eraydın Argunşah Armağanı

Hanife Şahin — Mon, 30 Dec 2024 00:00:00 +0000

Çetindaş, D., Oylubaş Katfar, D., Sayak, B. editörler. Cumhuriyet’in 100. Yılında Yeni Türk Edebiyatı İncelemeleri Prof. Dr. Hülya Eraydın Argunşah Armağanı. Nevşehir: Kapadokya Üniversitesi Yayınları, 2024.

Pelin Seçkin, Söz Uçtu Yazı Kaldı “Şecere-i Terākime’de Edim Bilimsel Bir İnceleme"

Merve Özde Özdemir — Mon, 30 Dec 2024 00:00:00 +0000

Özdemir, Merve Özde. Söz Uçtu Yazı Kaldı “Şecere-i Terākime’de Edim Bilimsel Bir İnceleme”. İstanbul: Kesit Yayınları, 2023.

Şeyh Galib’in, Hayrâbâd Eleştirisine Analitik Bir Yaklaşım

Neşe Yurdal — Mon, 30 Dec 2024 00:00:00 +0000

Şeyh Galib (öl.1799) Hüsn ü Aşk adlı mesnevisinin “Der beyan-ı sebeb-i te’lif” bölümünde, bir mecliste Nâbî’nin (öl. 1712) Hayrâbâd’ının abartılı biçimde övüldüğüne tanık olduğunu belirtir. Şeyh Galib’e göre, Nabi’nin son mesnevisi olan Hayrâbâd’a övgü, mecliste bulunanlarca öyle ileri götürülür ki, onlara göre, söz konusu yapıta eşdeğer bir mesnevi yazılması asla mümkün değildir. Şeyh Galib onların bu sözlerini, kendisine bir sınanma çağrısı olarak alımlar. Hüsn ü Aşk bir anlamda mecliste bulunanlara yanıt ve Hayrâbâd yazarıyla da bir hesaplaşma metni olarak değerlendirilebilir.

Nabi’nin 1705 yılında tamamladığı Hayrâbâd, Feridüddin Attâr’ın İlâhinâme adlı yapıtındaki Fahreddîn-i Gorgâni ile Sultanın Kölesi adlı hikâyesinden yola çıkar. Nâbî, Attâr’ın hikâyesini eklemelerle sürdürür ve kurguladığı olay örgüsüyle farklılaştırır. Anlatısal ve kurgusal açıdan başka bir bağlama bürünen hikâyenin iletisi Nabi’nin bakış açısı doğrultusunda değişir. Nâbî, Attâr’ın kısa tasavvufi içerikli anlatısını mesneviye dönüştürerek türsel açıdan da değiştirir. Klasik mesnevi geleneğine uygun biçimde düzenlenmiş Hayrâbâd, eylem planı, karakterleştirme ve ileti bakımından döneminin en yetkin yapıtlarından biri olarak kabul edilir.

Şeyh Galib, Hayrâbâd’ın Attâr’ın Fahreddin-i Gorgâni ile Sultanın Kölesi’ hikayesinin taklidi olduğunu vurgular ve ardından yapıta bir dizi eleştiri getirir. Şeyh Galib’in eleştirisinin temelinde Hayrâbâd’ın özgün olmadığı düşüncesi vardır. Bununla birlikte Nâbî’nin Attâr’ın hikâyesini dönüştürmesini de hoş karşılamaz. Bu yazı kapsamında, Şeyh Galip’in Hayrabad’a getirdiği eleştiriler analitik bir yaklaşımla değerlendirilmeye çalışılacaktır.

Irk Bitig'de Hayvan Sembolizmi

Berna Kolot — Mon, 30 Dec 2024 00:00:00 +0000

Merak, insanoğlunun karşı koyamadığı duygulardan bir tanesidir. Geçmişini hatta yaşadığı anı bir kenara bırakıp geleceğe odaklanan insan, merakını giderebilmek için yarına dair bilgi verebilecek çeşitli pratikler geliştirmiştir. Bu pratiklerden biri ve en eskisi geleceğe dair kehanetler sunan fal baktırmadır. Geçmişi insanlık tarihi kadar eski olan fal, hemen her toplumda ihtiyaç duyulan ve varlığını devam ettiren bir uygulamadır. Bilinmeyeni merak eden insan, yarının kendisine ne getireceğini öğrenmek için çeşitli fal pratiklerine ve falcı denilen kişilere başvurur. Kahve, çay, el, yıldız vb. pek çok çeşidi bulunan, zamanın akışına ayak uydurarak popüler kültürün ve dijitalleşen dünyanın etkisiyle kafelerde fal bakan kişilerden cep telefonlarına indirilen uygulamalara kadar gelişme gösteren fal insanın daima odak noktasında olmuştur. Doğadaki canlı cansız her varlığın kehanet aracı olarak kullanıldığı fal pratiğinin Türk kültüründe de oldukça eski bir tarihe sahip olduğu görülür. Yaratılış tarihinin 9. yüzyıl civarı olduğu tahmin edilen ve ilk fal kitabı unvanına sahip olan Irk Bitig adlı eser, Türklerin kullandığı fal pratiklerine dair bilgiler içerir. Eserde yer alan fallar geleceğe dair iyi ya da kötü haberler verir. Bu fallar ise üzerinde hayvan motifleri bulunan ve belli sayıda deliklerden oluşan aşık kemiğinin atılmasıyla ortaya çıkarılır. İnsana yarının kapısını aralayan bu haberlerde kehanet gücünün ve olumsuz durumları önceden sezebilme yeteneklerinin var olduğuna inanılan hayvanlar sıkça kullanıldığı görülür. Falların içerisine yerleştirilmiş çeşitli hayvan motiflerinin falın neticesini belirleyecek kadar önemli olduğu anlaşılır. Bu çalışmada, Irk Bitig’deki fallarda yer alan hayvanların çeşitleri, fallara ne şekilde yön verdiği ve kehanetlerin neticelerine bulunduğu katkılar üzerinde durulmuştur.

Nedim'in Şiirlerinde Hedonizm İzleri

Murat Yılmaz — Mon, 30 Dec 2024 00:00:00 +0000

Hazcılık, kökeni antik Yunan’a dayanan bir felsefe olup, ruhsal hazlara yönelen epiküryen anlayış ve tensel hazlar düzlemindeki hedonist yaklaşımla irtibatlandırılmaktadır. Hazcılık felsefesi her daim edebiyatla yakın ilişkiler içinde olmuştur. Dünya edebiyatlarında olduğu gibi Türk edebiyatının çeşitli dönemlerinde bu felsefenin hem ruhsal hem de tensel boyutunun yansımaları gözlemlenmektedir. Klasik Türk şiirinin muhtevasını oluşturan ana tema aşktır. Klasik Türk şiirlerinde aşk teması ilk bakışta reel ölçütlerde kadın-erkek arasındaki yoğun duygu ortamının betimlenmesi zemininde ele alındığı izlenimi verirken şiirlerin derinliklerinde dini-tasavvufi birçok unsurun var olduğu görülmektedir. Çeşitli mazmunlarla şekillendirilen bu girift yapıdaki şiirler bünyesinde zahiri ve batini anlamlar barındırmaktadır. İlahi aşkın dünyevi aşkla harmanlanarak estetize edildiği klasik Türk şiir formunda, reel aşkın yakıcı tahribatı, ilahi aşka ulaşmada köprü işlevi görmektedir. Özünde epiküryen bir hazla uzun vadeli ve sürdürülebilir ruhsal huzurun izini süren klasik Türk şiirinin referansı Türk-İslam tasavvuf anlayışıdır. Klasik Türk şiirinde dünyevi aşkla ilahi aşkın ayırt edilemez muğlaklıkta yazıldığı şiirlerle de karşılaşmak mümkündür. Bu şiirlerde zaman zaman anlık ve geçici hazların varlığı hissedilse de tam anlamıyla bir hedonist tavırdan söz etmek iddialı olacaktır. Bununla beraber Klasik Türk şiirinde maddesel ve tensel hazzı temel alan hedonizm ekseninde şiir inşa eden şairler de bulunmaktadır. Bu şairler içinde gerek yaşadığı dönemin modu gerek dünyevi zevklere olan yönelimi ile Nedim özel bir konuma sahiptir. Lale Devri olarak zikredilen dönemin şairlerinden Nedim’in bazı şiirlerinde karşılaşılan hedonist tavır klasik Türk edebiyatı içinde yeni, özgün ve yönlendirici nitelikler taşımaktadır.

Besteci ve Bağlama İcracılarının Yeni Eser Yaratım Sürecinde Karşılaştıkları Zorluklar

Başak Küreş — Mon, 30 Dec 2024 00:00:00 +0000

Bağlama, Türk Halk Müziği’nin seslendirilmesinde en yaygın olarak kullanılan çalgılardan birisidir. Bu çalışmanın amacı, yeni bir eser üretim sürecinde bağlama icracıları ve bestecilerin arasında yaşanan zorlukların incelenmesi aracılığıyla bu konudaki problemleri öne çıkararak iki tarafın da birbirlerinin yaşadıkları süreci daha yakından görmelerini sağlamak ve sürece katkı sunacak öneriler sunmaktır. Bu bağlamda öncelikle Türk Halk Müziği (THM) arşivindeki notaların performansa uygunluğu, THM çalgıcılarının eğitim şekilleri, bağlama için yazılmış metotların çeşitliliği incelenmiştir. Bu çalışmanın yöntemi kişisel görüşme olarak belirlenmiştir. Çalışma, ana çalgısı bağlama olmayan besteciler ve icracılarla görüşmeler yapılarak gerçekleştirilmiştir. Çalgının kendisiyle ilgili birtakım hususlara değinilmiş, bu hususların eser yaratım sürecinde ne kadar etkili olduğundan bahsedilmiş, besteci ve çalgıcıların üretim ve performansları sırasında uyguladıkları çözüm pratikleri hakkında bilgiler verilmiştir. Çalışmanın sonucunda çalgıcıların ve bestecilerin bu süreçte kullanabilecekleri birtakım çözüm önerileri sunulmuştur.